Nú er vistfrøðiligi ahornssiroppurin eisini komin í familjuna

Tað leggjast í heilum vørur afturat Grøn Balance familjuni, og ein tann seinasti familjulimurnin er ahornssiroppurin.

Ahornssiroppurin er tappaður úr kanadiskum ahornstrøum, kókaður inn til ein intensan sirop fullan av søtleika.

Siroppurin hóskar væl afturvið pannukøkum, omaná skyr og í bakstur.

Grøntobur: Matsminka ger børn ovurvirkin

Fleiri foreldur kenna tað ivaleyst. Børnini hava etið bomm og gerast vill og rokalig aftaná. Vit hava givið sukrinum skyldina, men nú er tað staðfest, at tað ikki er sukrið, men litevnini og onnur ílatingarevni, sum gera børn hyperaktiv.

Gransking vísir nevnliga, at børn, sum fáa miðalstórar nøgdir av tilgjørdum lit- og ílatingarevnum(E-nummur), verða meiri hyperaktiv og hava verri við at hugsavna seg og læra í skúlanum. Øll hesi evni eru forboðin í vistfrøðiligum matvørum. Tað eru serstakliga litevni og tað nógv brúkta haldevnið, natriumbenzoat (E211), ið standa fyri skotum.*
Hesi evni eru mangan at finna í góðgæti, saft, sodavatn og tílíkari matvøru. Tá tú drekkur vistfrøðiliga saft, etur vistfrøðiligan ís, sjokulátu ella annað vistfrøðiligt góðgæti, sleppur tú undan í alt 22 tilgjørdum søtevnum, so sum aspartam, sorbitol og natrium cyclamat, sum eru loyvd í ikki-vistfrøðilgum vørum.

Slepp undan 330 E-nummrum.
Matvøruíðnaðurin í ES hevur vanliga loyvið at nýta 379 ymisk ílætingarevni við E-numrum: haldevni, litevni, antioxidantir, søtevni osfr. Í vistfrøðiligum mati er bert loyvi at nýta 49 av hesum evnum – hini 330 eru bannaði.
Tey 49 ílatingarevnini eru loyvd í vistfrøðiligum vørum, har tað er neyðugt at brúka tey. Tað er eitt nú loyvt at brúka guargummi (E412) til at geva røttu tjúktina í ketsjuppi, salatdressingi og øðrum vørum. Guargummi fæst úr plantum.

*Kelda: Bretska læknavísindaliga blaðið The Lancet

Granskarar rópa varskó: Barnakonur, etið vistfrøðiligt!

Við støði í granskingum viðmæla fleiri granskarar, at barnakonur eta vistfrøðiligt, tí ávís týningarevni kunnu skaða tað ófødda barnið. Tað kann til dømis elva til vánaligari rørsluførleika, størri vanda at menna ADHD og 3-5 stig lægri IQ í skynsemisroyndum.
Hetta eru nakrar av avleiðingunum av, at mammur og børn hvønn dag eru fyri skordýraeitri sum chlorpyrifos í gerandiskostinum. Chlorpyrifos er ólógligt at brúka í Danmark, men vit fáa eiturleivdirnar frá innfluttari frukt sum sitrusfrukt, banan og súrepli.

Sum leiðreglurnar eru í dag, verður nýtslan av kemiskum evnum í matvørum ikki bannað fyrr enn tað er prógva, at tey eru skaðilig. Enntá eftir, at tað er prógvað, at tey kemisku evnini eru skaðilig, verða uppaftur fleiri framvegis brúkt. Aftrat tí eru fleiri túsund evni ikki kannað enn. Umleið 1000 av teimum hava enntá víst seg at hava skaðilig árin á menningina av heilanum, tá ið tey hava verið roynd við djórum.
“Tað er ábyrgdarleyst at bíða, til vit hava samlað nágreinilig skjalprógv fyri tey skaðiligu árinini av øllum eiturevnunum. Vit hava bara EIN møguliga at menna tann heilan, sum er avgerandi fyri okkara lívsgóðsku og virkni restina av lívinum” – Philippe Grandjean, professari á Institut for Sundhedstjenesteforskning á Syddansk Universitet.

Vaska umhvørvisvinaligt

Vaskievni kunnu vera sera skaðilig fyri teg og umhvørvið. Fleiri innihalda eitt nú klor og optiskt hvítt, sum tyngja umhvørvið.

Hvat skalt tú so velja, tá tú velur vaskievni?
Vit eru blivin von við at klæðini hjá okkum skulu lukta av luktilsi og seta luktin í samband við rein klæði, hóast luktilsi onki hevur við reinleika at gera, men kan elva til ovurviðkvæmi. Somuleiðis ger optiskt hvítt bert klæðini hvítari, men ikki reinari.

Klæðini gerast rein av tensidum, men nøkur eru meiri skaðilig enn onnur. Tey mest skaðiligu evnini eru luktilsi, optiskt hvítt og haldevni. Hesi kunnu elva til ovurviðkvæmi ella øsing á húðina.

Skolievni innihalda 30% fleiri tensidir enn vaskievni, sum er óneyðugt, tí tensidirnar í vaskievninum vaska klæðini rein.

Um tú vilt sleppa undan ov nógvum skaðiligum evnum, kanst tú leggja teg eftir hesum ráðunum:

• Keyp umhvørvismerkt vaskievni – Svanamerkið ella evropeiska blóman. Hesi tryggja tær, at tú sleppur undan klori, optisk hvítum og ávísum tensidum. Krøv vera eisini sett til úrslitagóð vaskievni.
• Vel vaskievni við Bláa Kransinum hjá Astma-Allergi Danmark fyri at sleppa undan luktilsi og øðrum evnum, ið kunnu elva til ovurviðkvæmi.
• Vel vaskipulvur heldur enn flótandi. Tey innihalda færri umhvørvisskaðilig evni.
• Slepp tær undan skolievni. Skolievni tálma vøguravmagn (statisk elektrisitet), men er annars óneyðugt.
• Les brúkaravegleiðingina og skampta eftir vatni, mongd av klæðum og hvussu skitin tey eru. Klæðini gerast ikki reinari av at koyra meiri vaskievni í. Hinvegin kann nógv vaskievni tyngja umhvørvið og leivdirnar seta seg í reinu klæðini. Leivdirnar kunnu elva til øsing á húðini.
• Vaska fulla maskinu og leyp forvaskið um.
• Klæðir, sum ikki eru serliga skitin, kunnu vaskast við 15-20° C, tó krevur tað serstakt vaskievni við enzymum, ið klára kalt vask. Vel eitt nú heldur at vaska klæðini við 30° C heldur enn 40° C, um tey ikki eru serliga skritin. Seingjarklæði, handklæði, borðlappar o.a. sum kunnu hava nógvar bakteriur, skulu vaskast við 60° C.

Vaskievnini hjá Grøn Balance hava øll bæði Svanamerkið og Bláa Krasin og fáa øll grønu kolbuna hjá brúkararáðnum Tænk. Hvíta vaskievni hjá Grøn Balance verður somuleiðis skírt at vera ‘bedst i test’.

Tú fært Grøn Balance í Miklagarði, Mylnuni og Bónus.

Peanutbutter – sunt ella ósunt?

Seinstu tíðina hevur peanutbutter (jarðnøtasmør) veruliga vunnið seg fram í Føroyum. Hetta smyrjandi viðskera, sum vit eitt nú kenna frá amerikonskum filmum, er ikki bara væl umtókt vegna sín smakk, men eisini fyri innihaldið.

Peanutbutter er nevnliga fylt við góðum føðsluevnum.  Eitt nú er tað nógv av vitanmin B og vitamin E, sum berjir niður fríar radikalar og styrkir um immunverjuna. Eisini er nógvar miniralir, so sum kalsinum, kopar, jarn, magnesium, mangan, fosfor, kalium, selennatrium og sink. Peanutbutter er eisini ein góð kelda til folat, sum er eitt natúrligt slag av folinsýru.  Kvinnur, sum eru við barn, fáa viðmælt at taka tilskot av folinsýru, tí tað hjálpir kroppinum við at gera nýggjar DNA og RNA kyknir.

Eins og við øðrum nøtum, so er nógv feitt í peanutbutter, og somuleiðis eisini nógvar proteiinir. Tískil eru tað serliga tey, sum íðka nógv, ið eta nógv peanutbutter fyri at fáa proteinir.  

Tað eru nógvar kaloriur í peanutbutter, men eins og við aðari føði, so er alt við máta, og viðmælt verður at eta eini tvær súpiskeiðis  um dagin fyri at fáa alla nøringina.

Peanutbutter hóskar væl á breyð, í køkur og sum dip til grønmeti.

Droymir tú teg burtur til heitari lond?

Tak børnini við í køkin og ger eina leskiliga heimagjørda pizza við vistfrøðiligu italsku mjølrøðini hjá Grøn Balance. Tað italska vistfrøðiliga mjølið er eitt mjølvað italskt hveiti, ið hóskar serstakliga væl til breyð og pizzadeiggj, vegna tað høga proteininnihaldið.

Korn, ið vaksa í heitari londum, innihalda betri proteinir enn korn, ið búnast um okkara leiðir. Proteinini geva mjølinum bakievni. Tað eru proteinini, ið evna tað gluten (límið), ið fær mjølið til at taka vatnið til sín. Tað er orsøkin til, at italskt mjøl gevur eitt betri bakiúrslit, enn eitt nú danskt mjøl. Proteinini í tí italska mjølinum eru heilt einfalt betri til at taka vatnið til sín og menna ein góðan bygnað í breyðnum.

Gev tær góðar stundur at elta deiggið. Tað krevur í minsta lagi 10 min av hørðum arbeiði at gera deiggið ordiliga toyggiligt.

Tað er rein bakigleði!