Men hvussu gert tá, tá vetrartíðin setur sínar avmarkingar á hvat kann koma upp úr moldini? Tú hyggur sjálvandi í frystiboksina, har tað bóglnar av alskins vistfrøðiligum leskibitum. Her fæst tað grøna nevnliga alt árið.

Tað er ongin skomm at velja fryst-grønt, tí tað er ein hópur av smakki og biti í teimum grønu pettunum, tá tey eru tiðnaði. Og tey halda jú leingi, so tú, oman á tað heila, minkar um matoyðsl! Tú sleppur har afturat undan at skola og skera - tað er nevnliga gjørt fyri teg.

Fryst grønmeti er eitt líka gott val og onkuntíð betri væl enn frískt grønmeti. Kanningar vísa, at fryst grønmeti hevur eitt hægri føðsluvirði enn frískt grønmeti. Hetta kemst av, at frískt grønmeti verður innflutt alt árið runt og liggur mangan á goymslu, áðrenn tað verður selt. Fryst grønmeti verður hinvegin heysta í bestu tíð á árinum og fryst beinaveg og tí varðveita tey føðsluvirði.

Heilsumyndugleikarnir viðmæla, at tú velur grova grønmeti, so sum brokkoli, leyk, ertrar, bønir og rótfrugtir. Et so nógv tú vilt og endiliga til allar máltíðirnar.

Nýt eitt nú grønmeti í eitt leskiligt fat, tertu ella omulett. Tað nýtist í øllum førum ikki at vera keðiligt.

Tú kanst nú gera tíni egnu vistfrøðiligu knekkbreyð heima. Nýt eitt nú havragrýn, sesamfræ, hørfræ, sólblómukjarnur, graskarkjarnur, rug- og hveitimjøl og olivinolju frá Grøn Balance.

Kendi danski kokkurin Claus Meyer, hevur eina frálíka og lætta uppskrift uppá knekkbreyð við omanfyrinevnda tilfarinum. Fá uppskriftina her:

Tilfar:
1 dl av havragrýni
1 dl av sesamfræi
1 dl av hørfræi
1 dl av sólblómukjarnum
1 dl av graskarkjarnum
2½ dl av hveitimjøli
1 dl av rugmjøli
1 tsk. av bakipulvuri
1 tsk. av salti
2 dl av vatni
1¼ dl av olivinolj

Soleiðis gert tú:
Rør alt uttan vatn og olju saman. Stoyt síðan olju og vatn í og rør til alt er væl blanda. Koyr deiggið í tvey.
Rulla bæði deiggpettini millum tvey ørk av bakipappíri til tey hava eina javna tjúkt, uml. 2-3 mm. og legg tey á eina bakiplátu. Sker deiggið í fýrkantar við einum knívi ella líknandi. Baka knekkbreyðini í 15-20 min við
180º til tey eru broyskin og gylt.
Tak knekkbreyðini úr ovninum og lat tey kølna á eini bakirist. Goym knekkbreyðini í einum lufttættum ílæti. Tey kunnu soleiðis halda sær í 2-3 vikur.

Prei: Koyr 50 g av grønmeti í deiggið, eitt nú reyðrót, gularót, sellari ella graskar og soleiðis fært tú knekkbreyð í alskins litum.

Koyr eitt nú avokado, tomat, purleyk og egg á knekkbreyðini .

Les fleiri prei og fá íblástur til fleiri uppskriftir frá Claus Meyer her:

https://www.meyersmad.dk/lav-mad/opskrifter/knakbrod-med-horfro-og-graskarkerner/

Leskiligi, føroyski fiskurin hóskar sera væl í eini fiskslasanju . Til ber at finna nógva vistfrøðiliga vøru frá Grøn Balance til at gera lasanju við og soleiðis minka um haldevni, litevni og sproytieitri í tínum mati.

Okkum dáma serliga væl hesa uppskriftina og hava hoyrt, at børnunum eisini dáma hana sera væl: 
150 g av Grøn Balance gularótum
1 posi av frystum Grøn Balance spinati
0.5 l av mornaysós
450 g av fiski
Grøn Balance fullkornslasanjuplátur
100 g av osti
4 súpsk av Grøn Balance raspi
Salt
Pipar

Rív gularøturnar grovt og sker fiskin í smáar bitar. Blanda gularøturnar, tiðnaða spinatið og mornaysósina saman og krydda við salti og pipari. Legg fyrst spinatblandið í eldfasta fatið, síðan fiskin og lasanjuplátur omaná og halt áfram til fatið er fult. Stroy við osti og enda við raspi.

Set ovnin á 180 gradir og baka í eini 45 min.

Tilfarið fæst í Miklagarði, Mylnuni ella Bónus.

Í vistfrøðiligum eggi hevur reyðin natúrligan lit og skiftir alt árið ímillum at vera reyðgulur til meira bleikgulur, tí í vistfrøðiligari framleiðslu er forboðið at koyra tilevnað litevni í fóðrið til høsn og húsdjór. Hvat liturin á egginum er, veldst um, hvat fóður høsnini fáa, og tað er munur á tí vistfrøðiliga fóðrinum frá summari til vetur. Men tað er tann sami góði smakkurin alt árið.

Tað leggjast í heilum vørur afturat Grøn Balance familjuni, og ein tann seinasti familjulimurnin er ahornssiroppurin.

Ahornssiroppurin er tappaður úr kanadiskum ahornstrøum, kókaður inn til ein intensan sirop fullan av søtleika.

Siroppurin hóskar væl afturvið pannukøkum, omaná skyr og í bakstur.

Tað eru væl fleiri fyrimunir enn vansar við at velja tí vistfrøðiligu vøruna. Vansin er, at vistfrøðiliga vøran kann vera dýrari enn tann ikki-vistfrøðiliga vøran, men fyrimunirnir eru m.a. at vistfrøðiligar vørur eru uttan sproytievni, litevni, søtevni, smakkevni og GMO, tað er avmarka nøgd av ílatingarevnum og betri fyri djóravælferðina og náttúruna og tær smakka ofta betri. Vistfrøðiligar vørur eru sostatt reinari og eitt betri væl fyri tína heilsu og náttúruna.

Slepp undan sproytuevnum, tá ið tú etur vistfrøðiligt
Vistfrøðiligar matvørur verða framleiddar uttan, at evnislig sproytievni og kunsttøð verða brúkt, og sum tann ikki-vistfrøðiligi bóndin kann brúka til at drepa ókrút, skaðadjór og soppasjúkur við. Hesi kemisku evnini eru eitrað, men tað er loyvt at brúka tey, um tað bara er ein lítil nøgd eftir í teimum lidnu matvørunum.
Tað hevur við sær, at vistfrøðiligi bóndin ikki kann velta somu nøgd av grøði sum ikki-vistfrøðilig bóndin, og tað kostar meir. Men tað merkir eisini, at tú sleppur undan sproytiloyvdum evnum í agurkum og gularótum.

Heilsu- og smakkbetri vørur
Summar vistfrøðiligar vørur innihalda fleiri føðsluevni og heilsufremjandi evni enn ikki-vistfrøðiligu matvørurnar. Ofta inniheldur vistfrøðiligt grønmeti minni vatn fyri hvørt kilo enn ikki-vistfrøðiligt grønmeti, og tí hevur tað eina størri samanseting av føðslu- og smakkievnum. Eisini innihaldið av øðrum evnum kunnu vera størri í vistfrøðiligum vørum. Eitt nú inniheldur vistfrøðilig mjólk meira omega-3 enn ikki-vistfrøðilig mjólk, og vistfrøðiligar tomatir hava eitt størri innihald av flavonidum, sum eru antioxidantar, ið møguliga kunnu fyribyrgja krabba.
Vistfrøðilig súrepli smakka av meira, tí tey hava millum 4 og 6,7 prosent meiri sukur í sær enn ikki-vistfrøðilig súrepli. Haraftrat eru tey meiri føst í fruktkjøtinum enn ikki-vistfrøðilig súrepli av sama slag.

Matsminka ger børn ovurvirkin
Gransking vísir, at børn, sum fáa miðalstórar nøgdir av tilgjørdum lit- og ílatingarevni, verða meiri hyperaktiv og hava verri við at hugsavna seg og læra í skúlanum. Øll hesi evni eru forboðin í vistfrøðiligum matvørum. Tað eru serstakliga litevni og tað nógv brúkta haldevnið, natriumbenzoat (E211), ið standa fyri skotum.

Fleiri grundir til at sýta fyri GMO
Genspleysing er ein mannagongd, har arvaligir eginleikar verða fluttir frá einum slag til eitt annað, hóast eitt nú ein planta og ein bakteria ongantíð kunnu blanda sínar eginleikar natúrliga. Við genspleysing ber til at skapa Genetiskt Modifiseraðar Organismur (GMO).

Grundir til at sýta fyri genspleysing:
Tær biologisku og arvaligu avleiðingarnar eru ókendar og óbøtiligar, tí tær arvast frá ættarliði til ættarlið.
Tær heilsuligu avleiðingarnar eru ikki kannaðar út í æsir.
Breiða genspleysarar plantur seg í náttúruni, fæst ikki yvirlit yvir avleiðingarnar.

GMO er forboðið í vistfrøðiligum landbúnaði. Tó kunnu sjúk djór fáa heilivág, sum er framleidd við genspleysing, tí tað er mangan tann einasti heilivágurin, ið fæst.
Hóast genspleysað grøði (GMO) ikki verður velt á donsku jørðini enn, so fáa tey donsku ikki-vistfrøðiligu neytini, svínini, høsnini og høsnarungarnir eina rúgvu av GMO í fóðrið.
Í Danmark eru bara vistfrøðilig húsdjór av ymsum slag GMO-frí. Í Føroyum eru mjólkineyt yvirhøvur GMO-frí.

Vilja vit sleppa undan eini rúgvu av sproytitilfari í gerandisdegnum, so kunnu hesar 10 matvørurnar býtast um við vistfrøðiligar matvørur, tí tær vistfrøðiligu eru uttan sproytievni. Við at býta júst hesar um við vistfrøðiligar sleppa vit undan upp til 75% av sproytievnum. Tað nýtist sostatt ikki at vera ein kollvelting at eta vistfrøðiligt og sleppa undan eini rúgvu av sproytievnum.
Tað er Danmarks Naturfredningsforening, sum hevur gjørt listan út frá tølum hjá DTU Fødevareinstituttet í Danmark og eftirlitinum við sproytievnum hjá Fødevarestyrelsen.

Súrepli
23 prosent av ikki-vistfrøðilgum donskum súreplum og 64 prosent av ikki-vistfrøðiligum útlendskum súreplum innihalda leivdir av sproytievnum.
Í teimum donsku súreplunum hevur man mált seks ymisk sløg av sproytievnum, meðan tey útlendsku eru uppi á fjúrtan ymiskum.

Hveitimjøl
17 % av ikki-vistfrøðiligum hveitimjøli innihaldur loyvdir av sproytievnum, meðan alt ikki-vistfrøðiligt mjøl frá útlandinum hava leivdir av sproytievnum. Onki sproytievni er í vistfrøðiliga mjølinum - hvørki úr Danmark ella útlandinum.

Tomatir
Í 8% av teimum ikki-vistfrøðiligu donsku tomatunum og heili 62% av teimum ikki-vistfrøðiligu útlendsku funnu tey leivdir av sproytievnum. 3 ymisk sløg av sproytievnum vóru í teimum donsku og 19 sløg í teimum útlendsku. Allar tær vistfrøðiligu tomatirnar - donsku og útlendsku - eru uttan.

Perur
36 % av teimum ikki-vistfrøðiligu donsku perunum og heili 92% av teimum ikki-vistfrøðiligu útlendsku hava leivdir av sproytievnum. Tað vóru 4 ymisk sløg av sproytievnum í teimum donsku og 49 sløg í teimum útlendsku. Onki bleiv funnið í teimum donsku og útlendsku vistfrøðilgu perunum.

Reyðvín
Eisini í reyðvíni er nógv sproytievni at finna. 47% av ikki-vistfrøðiliga reyðvíninum hevði leivdir av sproytievni í royndunum og 9 ymisk sløg av sproytievnum.
Onki var at finna í tí vistfrøðiliga reyðvíninum.

Víndrúvur
Methavarin vóru víndrúvurnar, tá tað snýr seg um mongdina av sproytieitri. Man fann heili 30 ymisk sløg í teimum ikki-vistfrøðiligu í 73% av royndunum. Ongar leivdir vóru at finna í teimum vistfrøðiligu.

Salat
25 % av tí danska ikki-vistfrøðiliga salatinum innihildu leivdir av fimm ymiskum sproytievnum, meðan 56% av teimum útlendsku ikki-vistfrøðiliga salatinum høvdu leivdir av sproytievni frá 11 ymiskum sløgum.
Ongar leivdir vóru at finna í tí vistfrøðiliga salatinum.

Eplir
Í 15% av teimum donsku ikki-vistfrøðiligu eplunum eru tað leivdir av sproytievni, og tað sama ger seg galdandi fyri 37% av teimum útlendsku eplunum. Tey funnu tvey ymisk sløg av sproytievni í teimum donsku eplunum og trý í teimum útlendsku.
Onki sproytievni bleiv funnið í einum vistfrøðiligu eplunum.

Agurk
Tað vóru leivdir av sproytievnum í 57% av teimum donsku ikki-vistfrøðiligu agurkunum og í 62% av teimum útlendsku.
Ongar leivdir vóru í teimum donsku vistfrøðiligu agurkunum, men tey funnu leivdir í trimum royndum at teimum sponsku frá 2015. Fødevarestyrelsen í Danmark metti, at nýtslan ikki var ætla.

Jarðber
Tað er í jarðberunum, at tað oftast verða funnin leivdir av sproytieitri. Tað vóru leivdir av sproytieitri í 74% av teimum donsku ikki-vistfrøðiligu jarðberunum og 86% av teimum útlendsku ikki-vistfrøðiligu jarðberunum. Í teimum donsku voru tað 13 ymisk sløg av sproytievnum og og í teimum útlendsku var talið 22.
Tað vóru ongar leivdir í teimum vistfrøðiligu jarðberunum - hvørki teimum donsku ella útlendsku.

Í sambandi við Grøntobur lata vit vistfrøðiliga Leypin frá Miklagarði í fýra vikur og eina rúgvu av vistfrøðiligum og umhvørvisgóðum vørum frá Grøn Balance til ein hepnan vinnara.

Leypurin hjá Miklagarði er ein skipan, har tú eina ferð um vikuna fært upp í ein leyp av frukt og grønmeti koyrdan til dyrnar.
Vøran kemur til landið mánadag. Leyparnir verða pakkaðir týsmorgun, og seinnapartin verða teir koyrdir til tínar dyr.

Tað einasta tú skalt gera, er at fara inn á uppslagið á antin Facebook ella Instagram og frámerkja ein vin, sum skal forkelast. Vit draga millum øll svarini 01. novembur

Við støði í granskingum viðmæla fleiri granskarar, at barnakonur eta vistfrøðiligt, tí ávís týningarevni kunnu skaða tað ófødda barnið. Tað kann til dømis elva til vánaligari rørsluførleika, størri vanda at menna ADHD og 3-5 stig lægri IQ í skynsemisroyndum.
Hetta eru nakrar av avleiðingunum av, at mammur og børn hvønn dag eru fyri skordýraeitri sum chlorpyrifos í gerandiskostinum. Chlorpyrifos er ólógligt at brúka í Danmark, men vit fáa eiturleivdirnar frá innfluttari frukt sum sitrusfrukt, banan og súrepli.

Sum leiðreglurnar eru í dag, verður nýtslan av kemiskum evnum í matvørum ikki bannað fyrr enn tað er prógva, at tey eru skaðilig. Enntá eftir, at tað er prógvað, at tey kemisku evnini eru skaðilig, verða uppaftur fleiri framvegis brúkt. Aftrat tí eru fleiri túsund evni ikki kannað enn. Umleið 1000 av teimum hava enntá víst seg at hava skaðilig árin á menningina av heilanum, tá ið tey hava verið roynd við djórum.
“Tað er ábyrgdarleyst at bíða, til vit hava samlað nágreinilig skjalprógv fyri tey skaðiligu árinini av øllum eiturevnunum. Vit hava bara EIN møguliga at menna tann heilan, sum er avgerandi fyri okkara lívsgóðsku og virkni restina av lívinum” - Philippe Grandjean, professari á Institut for Sundhedstjenesteforskning á Syddansk Universitet.

Vit verða øll útsett dagliga fyri nógva ymiska evnafrøði frá nógvum ymiskum keldum. Tað sama er galdandi fyri títt barn. Hóast tey evnafrøðiligu evnini halda lógina og eru rættiliga veik, vísa kanningar, at samansetingin av teimum ymisku evnunum kann virka hormonórógvandi ella heilsuskaðilig. Eisini sjálvt um evnini hvør sær ikki eru ein vági. Tað er hetta, ið verður rópt ‘kokkteyleffektin’.

Tað vil siga, at heilsuskaðilig evni ella illgrunasom evni ikki nýtast at vera ein vági í einari einstakari vøru. Vágin stendst av, at tú og títt barn kunnu dagliga vera útsett fyri hesum evnum frá nógvum ymiskum keldum.

Av tí at børn eru serliga viðkvom, er tað eyka umráðandi, at vit eru tilvitað um óynskt evni í gerandisdegnum hjá okkara børnum. Vit kunnu tíbetur tynna tann evnafrøðiliga kokkteylin við millum annað at fáa okkum:
Góðar matvanar - et vistfrøðiliga
Góðar innkeypsvanar - keyp svanamerktar vørur
Góða inniluft - sløkk tað elektriska og bein støv o.a. burtur.

Fleiri foreldur kenna tað ivaleyst. Børnini hava etið bomm og gerast vill og rokalig aftaná. Vit hava givið sukrinum skyldina, men nú er tað staðfest, at tað ikki er sukrið, men litevnini og onnur ílatingarevni, sum gera børn hyperaktiv.

Gransking vísir nevnliga, at børn, sum fáa miðalstórar nøgdir av tilgjørdum lit- og ílatingarevnum(E-nummur), verða meiri hyperaktiv og hava verri við at hugsavna seg og læra í skúlanum. Øll hesi evni eru forboðin í vistfrøðiligum matvørum. Tað eru serstakliga litevni og tað nógv brúkta haldevnið, natriumbenzoat (E211), ið standa fyri skotum.*
Hesi evni eru mangan at finna í góðgæti, saft, sodavatn og tílíkari matvøru. Tá tú drekkur vistfrøðiliga saft, etur vistfrøðiligan ís, sjokulátu ella annað vistfrøðiligt góðgæti, sleppur tú undan í alt 22 tilgjørdum søtevnum, so sum aspartam, sorbitol og natrium cyclamat, sum eru loyvd í ikki-vistfrøðilgum vørum.

Slepp undan 330 E-nummrum.
Matvøruíðnaðurin í ES hevur vanliga loyvið at nýta 379 ymisk ílætingarevni við E-numrum: haldevni, litevni, antioxidantir, søtevni osfr. Í vistfrøðiligum mati er bert loyvi at nýta 49 av hesum evnum - hini 330 eru bannaði.
Tey 49 ílatingarevnini eru loyvd í vistfrøðiligum vørum, har tað er neyðugt at brúka tey. Tað er eitt nú loyvt at brúka guargummi (E412) til at geva røttu tjúktina í ketsjuppi, salatdressingi og øðrum vørum. Guargummi fæst úr plantum.

*Kelda: Bretska læknavísindaliga blaðið The Lancet

Danska sendingin, Magasinet Penge á DR1, gjørdi í fjør eina kanning, har tey kannaðu sambandið millum pengar og vørur við góðari kemi. Orsøkin til kanningina var, at tað í 2014 bleiv gjørd ein kanning fyri Miljømærkning Danmark, sum staðfesti, at heili 28 % av dønum ikki keypa svanamerktar vørur, tí tey halda, at tær eru dýrari.

Tí valdi Magasinet Penge, at royna pástandin, við at lata eina familju bert keypa svanamerkta vøru, tá tey keyptu inn. Tey vóru sera bilsin, tá tey sóu, at svanamerktu vørurnar vóru 12% bíligari enn vørurnar við óneyðugari kemi.

Kanning sum brúkararáðið, Tænk, gjørdi av 10 vørusløgum, vísti somuleiðis at tær svanamerktu vørurnar vóru bíligari. Her vóru heili 8 út av 10 vørum við svanamerkinum bíligari enn tær við óneyðugari kemu. Hetta var galdandi fyri sjampo, vaskievni, universalsápu, andlitskrem, sólkrem, gummistivlar og klappvognar.

Grøn Balance gjørdi eina lítla roynd í einum handli í Føroyum av 9 ymiskum svanamerktum vørum frá Grøn Balance og samanbar tær við vørur við óneyðugari kemi, og hetta vísti, at tær svanamerktu vørurnar vóru heili 80 % bíligari. Vørurnar vóru: vaskievni til klæði, uppvaskitablettir, universalsápa, vesireins, vattrundellir, deodorant, bodylotion, shower gel og dagkrem. 9 út av 9 vørum við svanamerkinum vóru bíligari, og tað var alt frá einari krónu til trýss krónur á muni.

Svanamerktar vørur eru sostatt betri fyri bæði heilsuna, umhvørvið og mappuna!