Men hvussu gert tá, tá vetrartíðin setur sínar avmarkingar á hvat kann koma upp úr moldini? Tú hyggur sjálvandi í frystiboksina, har tað bóglnar av alskins vistfrøðiligum leskibitum. Her fæst tað grøna nevnliga alt árið.
Tað er ongin skomm at velja fryst-grønt, tí tað er ein hópur av smakki og biti í teimum grønu pettunum, tá tey eru tiðnaði. Og tey halda jú leingi, so tú, oman á tað heila, minkar um matoyðsl! Tú sleppur har afturat undan at skola og skera - tað er nevnliga gjørt fyri teg.
Fryst grønmeti er eitt líka gott val og onkuntíð betri væl enn frískt grønmeti. Kanningar vísa, at fryst grønmeti hevur eitt hægri føðsluvirði enn frískt grønmeti. Hetta kemst av, at frískt grønmeti verður innflutt alt árið runt og liggur mangan á goymslu, áðrenn tað verður selt. Fryst grønmeti verður hinvegin heysta í bestu tíð á árinum og fryst beinaveg og tí varðveita tey føðsluvirði.
Heilsumyndugleikarnir viðmæla, at tú velur grova grønmeti, so sum brokkoli, leyk, ertrar, bønir og rótfrugtir. Et so nógv tú vilt og endiliga til allar máltíðirnar.
Nýt eitt nú grønmeti í eitt leskiligt fat, tertu ella omulett. Tað nýtist í øllum førum ikki at vera keðiligt.
Tú kanst nú gera tíni egnu vistfrøðiligu knekkbreyð heima. Nýt eitt nú havragrýn, sesamfræ, hørfræ, sólblómukjarnur, graskarkjarnur, rug- og hveitimjøl og olivinolju frá Grøn Balance.
Kendi danski kokkurin Claus Meyer, hevur eina frálíka og lætta uppskrift uppá knekkbreyð við omanfyrinevnda tilfarinum. Fá uppskriftina her:
Tilfar:
1 dl av havragrýni
1 dl av sesamfræi
1 dl av hørfræi
1 dl av sólblómukjarnum
1 dl av graskarkjarnum
2½ dl av hveitimjøli
…
Leskiligi, føroyski fiskurin hóskar sera væl í eini fiskslasanju . Til ber at finna nógva vistfrøðiliga vøru frá Grøn Balance til at gera lasanju við og soleiðis minka um haldevni, litevni og sproytieitri í tínum mati.
Okkum dáma serliga væl hesa uppskriftina og hava hoyrt, at børnunum eisini dáma hana sera væl:
150 g av Grøn Balance gularótum
1 posi av frystum Grøn Balance spinati
0.5 l av mornaysós
450 g av fiski
Grøn Balance fullkornslasanjuplátur
100 g av osti
4 súpsk av Grøn Balance raspi
Salt
…
Í vistfrøðiligum eggi hevur reyðin natúrligan lit og skiftir alt árið ímillum at vera reyðgulur til meira bleikgulur, tí í vistfrøðiligari framleiðslu er forboðið at koyra tilevnað litevni í fóðrið til høsn og húsdjór. Hvat liturin á egginum er, veldst um, hvat fóður høsnini fáa, og tað er munur á tí vistfrøðiliga fóðrinum frá summari til vetur. Men tað er tann sami góði smakkurin alt árið.
Tað leggjast í heilum vørur afturat Grøn Balance familjuni, og ein tann seinasti familjulimurnin er ahornssiroppurin.
Ahornssiroppurin er tappaður úr kanadiskum ahornstrøum, kókaður inn til ein intensan sirop fullan av søtleika.
Siroppurin hóskar væl afturvið pannukøkum, omaná skyr og í bakstur.
Tað eru væl fleiri fyrimunir enn vansar við at velja tí vistfrøðiligu vøruna. Vansin er, at vistfrøðiliga vøran kann vera dýrari enn tann ikki-vistfrøðiliga vøran, men fyrimunirnir eru m.a. at vistfrøðiligar vørur eru uttan sproytievni, litevni, søtevni, smakkevni og GMO, tað er avmarka nøgd av ílatingarevnum og betri fyri djóravælferðina og náttúruna og tær smakka ofta betri. Vistfrøðiligar vørur eru sostatt reinari og eitt betri væl fyri tína heilsu og náttúruna.
Slepp undan sproytuevnum, tá ið tú etur vistfrøðiligt
Vistfrøðiligar matvørur verða framleiddar uttan, at evnislig sproytievni og kunsttøð verða brúkt, og sum tann ikki-vistfrøðiligi bóndin kann brúka til at drepa ókrút, skaðadjór og soppasjúkur við. Hesi kemisku evnini eru eitrað, men tað er loyvt at brúka tey, um tað bara er ein lítil nøgd eftir í teimum lidnu matvørunum.
Tað hevur við sær, at vistfrøðiligi bóndin ikki kann velta somu nøgd av grøði sum ikki-vistfrøðilig bóndin, og tað kostar meir. Men tað merkir eisini, at tú sleppur undan sproytiloyvdum evnum í agurkum og gularótum.
Heilsu- og smakkbetri vørur
…
Vilja vit sleppa undan eini rúgvu av sproytitilfari í gerandisdegnum, so kunnu hesar 10 matvørurnar býtast um við vistfrøðiligar matvørur, tí tær vistfrøðiligu eru uttan sproytievni. Við at býta júst hesar um við vistfrøðiligar sleppa vit undan upp til 75% av sproytievnum. Tað nýtist sostatt ikki at vera ein kollvelting at eta vistfrøðiligt og sleppa undan eini rúgvu av sproytievnum.
Tað er Danmarks Naturfredningsforening, sum hevur gjørt listan út frá tølum hjá DTU Fødevareinstituttet í Danmark og eftirlitinum við sproytievnum hjá Fødevarestyrelsen.
Súrepli
23 prosent av ikki-vistfrøðilgum donskum súreplum og 64 prosent av ikki-vistfrøðiligum útlendskum súreplum innihalda leivdir av sproytievnum.
Í teimum donsku súreplunum hevur man mált seks ymisk sløg av sproytievnum, meðan tey útlendsku eru uppi á fjúrtan ymiskum.
Hveitimjøl
17 % av ikki-vistfrøðiligum hveitimjøli innihaldur loyvdir av sproytievnum, meðan alt ikki-vistfrøðiligt mjøl frá útlandinum hava leivdir av sproytievnum. Onki…
Í sambandi við Grøntobur lata vit vistfrøðiliga Leypin frá Miklagarði í fýra vikur og eina rúgvu av vistfrøðiligum og umhvørvisgóðum vørum frá Grøn Balance til ein hepnan vinnara.
Leypurin hjá Miklagarði er ein skipan, har tú eina ferð um vikuna fært upp í ein leyp av frukt og grønmeti koyrdan til dyrnar.
Vøran kemur til landið mánadag. Leyparnir verða pakkaðir týsmorgun, og seinnapartin verða teir koyrdir til tínar dyr.
Tað einasta tú skalt gera, er at fara inn á uppslagið á antin Facebook ella Instagram og frámerkja ein vin, sum skal forkelast. Vit draga millum øll svarini 01. novembur
Við støði í granskingum viðmæla fleiri granskarar, at barnakonur eta vistfrøðiligt, tí ávís týningarevni kunnu skaða tað ófødda barnið. Tað kann til dømis elva til vánaligari rørsluførleika, størri vanda at menna ADHD og 3-5 stig lægri IQ í skynsemisroyndum.
Hetta eru nakrar av avleiðingunum av, at mammur og børn hvønn dag eru fyri skordýraeitri sum chlorpyrifos í gerandiskostinum. Chlorpyrifos er ólógligt at brúka í Danmark, men vit fáa eiturleivdirnar frá innfluttari frukt sum sitrusfrukt, banan og súrepli.
Sum leiðreglurnar eru í dag, verður nýtslan av kemiskum evnum í matvørum ikki bannað fyrr enn tað er prógva, at tey eru skaðilig. Enntá eftir, at tað er prógvað, at tey kemisku evnini eru skaðilig, verða uppaftur fleiri framvegis brúkt. Aftrat tí eru fleiri túsund evni ikki kannað enn. Umleið 1000 av teimum hava enntá víst seg at hava skaðilig árin á menningina av heilanum, tá ið tey hava verið roynd við djórum.
“Tað er ábyrgdarleyst at bíða, til vit hava samlað nágreinilig skjalprógv fyri tey skaðiligu árinini av øllum eiturevnunum. Vit hava bara EIN møguliga at menna tann heilan, sum er avgerandi fyri okkara lívsgóðsku og virkni restina av lívinum” - Philippe Grandjean, professari á Institut for Sundhedstjenesteforskning á Syddansk Universitet.
Vit verða øll útsett dagliga fyri nógva ymiska evnafrøði frá nógvum ymiskum keldum. Tað sama er galdandi fyri títt barn. Hóast tey evnafrøðiligu evnini halda lógina og eru rættiliga veik, vísa kanningar, at samansetingin av teimum ymisku evnunum kann virka hormonórógvandi ella heilsuskaðilig. Eisini sjálvt um evnini hvør sær ikki eru ein vági. Tað er hetta, ið verður rópt ‘kokkteyleffektin’.
Tað vil siga, at heilsuskaðilig evni ella illgrunasom evni ikki nýtast at vera ein vági í einari einstakari vøru. Vágin stendst av, at tú og títt barn kunnu dagliga vera útsett fyri hesum evnum frá nógvum ymiskum keldum.
Av tí at børn eru serliga viðkvom, er tað eyka umráðandi, at vit eru tilvitað um óynskt evni í gerandisdegnum hjá okkara børnum. Vit kunnu tíbetur tynna tann evnafrøðiliga kokkteylin við millum annað at fáa okkum:
Góðar matvanar - et vistfrøðiliga
Góðar innkeypsvanar - keyp svanamerktar vørur
Góða inniluft - sløkk tað elektriska og bein støv o.a. burtur.
Fleiri foreldur kenna tað ivaleyst. Børnini hava etið bomm og gerast vill og rokalig aftaná. Vit hava givið sukrinum skyldina, men nú er tað staðfest, at tað ikki er sukrið, men litevnini og onnur ílatingarevni, sum gera børn hyperaktiv.
Gransking vísir nevnliga, at børn, sum fáa miðalstórar nøgdir av tilgjørdum lit- og ílatingarevnum(E-nummur), verða meiri hyperaktiv og hava verri við at hugsavna seg og læra í skúlanum. Øll hesi evni eru forboðin í vistfrøðiligum matvørum. Tað eru serstakliga litevni og tað nógv brúkta haldevnið, natriumbenzoat (E211), ið standa fyri skotum.*
Hesi evni eru mangan at finna í góðgæti, saft, sodavatn og tílíkari matvøru. Tá tú drekkur vistfrøðiliga saft, etur vistfrøðiligan ís, sjokulátu ella annað vistfrøðiligt góðgæti, sleppur tú undan í alt 22 tilgjørdum søtevnum, so sum aspartam, sorbitol og natrium cyclamat, sum eru loyvd í ikki-vistfrøðilgum vørum.
Slepp undan 330 E-nummrum.
Matvøruíðnaðurin í ES hevur vanliga loyvið at nýta 379 ymisk ílætingarevni við E-numrum: haldevni, litevni, antioxidantir, søtevni osfr. Í vistfrøðiligum mati er bert loyvi at nýta 49 av hesum evnum - hini 330 eru bannaði.
Danska sendingin, Magasinet Penge á DR1, gjørdi í fjør eina kanning, har tey kannaðu sambandið millum pengar og vørur við góðari kemi. Orsøkin til kanningina var, at tað í 2014 bleiv gjørd ein kanning fyri Miljømærkning Danmark, sum staðfesti, at heili 28 % av dønum ikki keypa svanamerktar vørur, tí tey halda, at tær eru dýrari.
Tí valdi Magasinet Penge, at royna pástandin, við at lata eina familju bert keypa svanamerkta vøru, tá tey keyptu inn. Tey vóru sera bilsin, tá tey sóu, at svanamerktu vørurnar vóru 12% bíligari enn vørurnar við óneyðugari kemi.
Kanning sum brúkararáðið, Tænk, gjørdi av 10 vørusløgum, vísti somuleiðis at tær svanamerktu vørurnar vóru bíligari. Her vóru heili 8 út av 10 vørum við svanamerkinum bíligari enn tær við óneyðugari kemu. Hetta var galdandi fyri sjampo, vaskievni, universalsápu, andlitskrem, sólkrem, gummistivlar og klappvognar.
Grøn Balance gjørdi eina lítla roynd í einum handli í Føroyum av 9 ymiskum svanamerktum vørum frá Grøn Balance og samanbar tær við vørur við…
Grøn Balance ynskir at geva øllum nýggjum føroyingum eina grøna byrjan, tí bjóða vit øllum nýføðingum á føðideildini eitt “pinkubarnaskrín”.
Pakkin er á tremur við vørum frá Grøn Balance at hjúkla um bæði móður og barn.
