Peanutbutter – sunt ella ósunt?

Seinstu tíðina hevur peanutbutter (jarðnøtasmør) veruliga vunnið seg fram í Føroyum. Hetta smyrjandi viðskera, sum vit eitt nú kenna frá amerikonskum filmum, er ikki bara væl umtókt vegna sín smakk, men eisini fyri innihaldið.

Peanutbutter er nevnliga fylt við góðum føðsluevnum.  Eitt nú er tað nógv av vitanmin B og vitamin E, sum berjir niður fríar radikalar og styrkir um immunverjuna. Eisini er nógvar miniralir, so sum kalsinum, kopar, jarn, magnesium, mangan, fosfor, kalium, selennatrium og sink. Peanutbutter er eisini ein góð kelda til folat, sum er eitt natúrligt slag av folinsýru.  Kvinnur, sum eru við barn, fáa viðmælt at taka tilskot av folinsýru, tí tað hjálpir kroppinum við at gera nýggjar DNA og RNA kyknir.

Eins og við øðrum nøtum, so er nógv feitt í peanutbutter, og somuleiðis eisini nógvar proteiinir. Tískil eru tað serliga tey, sum íðka nógv, ið eta nógv peanutbutter fyri at fáa proteinir.  

Tað eru nógvar kaloriur í peanutbutter, men eins og við aðari føði, so er alt við máta, og viðmælt verður at eta eini tvær súpiskeiðis  um dagin fyri at fáa alla nøringina.

Peanutbutter hóskar væl á breyð, í køkur og sum dip til grønmeti.

Kapping: Tøm Miklagarð fyri Grøn Balance-vøru við einum vini

Dáma Grøn Balance Føroyar síðuna og frámerk ein vin, sum tú heldur hevur uppiborið at vinna vistfrøðiligar og umhvørvisgóðar vørur frá Grøn Balance. Tit fáa tríggjar minuttir til at tøma Miklagarð fyri Grøn Balance-vøru.

Kappingin endar hósdagin 24. august á middegi. Tveir hepnir vinnarar og teirra vinir sleppa at fylla sær vognin við Grøn Balance-vøru .

Vaska umhvørvisvinaligt

Vaskievni kunnu vera sera skaðilig fyri teg og umhvørvið. Fleiri innihalda eitt nú klor og optiskt hvítt, sum tyngja umhvørvið.

Hvat skalt tú so velja, tá tú velur vaskievni?
Vit eru blivin von við at klæðini hjá okkum skulu lukta av luktilsi og seta luktin í samband við rein klæði, hóast luktilsi onki hevur við reinleika at gera, men kan elva til ovurviðkvæmi. Somuleiðis ger optiskt hvítt bert klæðini hvítari, men ikki reinari.

Klæðini gerast rein av tensidum, men nøkur eru meiri skaðilig enn onnur. Tey mest skaðiligu evnini eru luktilsi, optiskt hvítt og haldevni. Hesi kunnu elva til ovurviðkvæmi ella øsing á húðina.

Skolievni innihalda 30% fleiri tensidir enn vaskievni, sum er óneyðugt, tí tensidirnar í vaskievninum vaska klæðini rein.

Um tú vilt sleppa undan ov nógvum skaðiligum evnum, kanst tú leggja teg eftir hesum ráðunum:

• Keyp umhvørvismerkt vaskievni – Svanamerkið ella evropeiska blóman. Hesi tryggja tær, at tú sleppur undan klori, optisk hvítum og ávísum tensidum. Krøv vera eisini sett til úrslitagóð vaskievni.
• Vel vaskievni við Bláa Kransinum hjá Astma-Allergi Danmark fyri at sleppa undan luktilsi og øðrum evnum, ið kunnu elva til ovurviðkvæmi.
• Vel vaskipulvur heldur enn flótandi. Tey innihalda færri umhvørvisskaðilig evni.
• Slepp tær undan skolievni. Skolievni tálma vøguravmagn (statisk elektrisitet), men er annars óneyðugt.
• Les brúkaravegleiðingina og skampta eftir vatni, mongd av klæðum og hvussu skitin tey eru. Klæðini gerast ikki reinari av at koyra meiri vaskievni í. Hinvegin kann nógv vaskievni tyngja umhvørvið og leivdirnar seta seg í reinu klæðini. Leivdirnar kunnu elva til øsing á húðini.
• Vaska fulla maskinu og leyp forvaskið um.
• Klæðir, sum ikki eru serliga skitin, kunnu vaskast við 15-20° C, tó krevur tað serstakt vaskievni við enzymum, ið klára kalt vask. Vel eitt nú heldur at vaska klæðini við 30° C heldur enn 40° C, um tey ikki eru serliga skritin. Seingjarklæði, handklæði, borðlappar o.a. sum kunnu hava nógvar bakteriur, skulu vaskast við 60° C.

Vaskievnini hjá Grøn Balance hava øll bæði Svanamerkið og Bláa Krasin og fáa øll grønu kolbuna hjá brúkararáðnum Tænk. Hvíta vaskievni hjá Grøn Balance verður somuleiðis skírt at vera ‘bedst i test’.

Tú fært Grøn Balance í Miklagarði, Mylnuni og Bónus.

Oktobur er grønur

Grøntobur er eitt átak har sjóneykan verður sett á vistfrøði og umhvørvi. Í ein mánaða kunnu føroyingar royna ein grønari lívstíl, har hugsað verður um, hvat vit koyra í okkum og út í náttúruna. Hetta er ein roynd at fáa føroyingar meiri tilvitaðar um valini í gerandisdegnum.

Eitt av vørumerkjunum hjá Føroyum er, at tær eru grønar bæði í útsjónd og sum umhvørvi, og tað kunnu tær áhaldandi vera – eisini ein gráan heystardag í oktobur. Átakið Grøntobur hevur til endamáls at kunna føroyingar meira um vistfrøðiligar og umhvørvisgóðar vørur, bæði heilsuna og umhvørvinum til gagns. Hvat er vistfrøði? Hví vistfrøði? Hvat merkir Svanamerki? osfr. Tað er av týdningi at fólk gerast meiri greið um hesi viðuskifti, so tey vita hvat tey velja til og frá og soleiðis kunnu taka meiri tilvitaði val, tá keypt verður inn í gerandisdegnum.

Ein avbjóðing í Føroyum kann vera atgongdin til grønu vørurnar í handlunum, tí tað kann vera stórur munur á úrvalunum í størri og smærri økjunum. Grøntobur kann soleiðis gera hesi viðurskifti meiri sjónlig, og kundin kann eisini gera vart við seg. Somuleiðis kunnu føroyingar, sum búgva í økjum, har tað er langt ímillum tær grønu vørurnar, fáa góð ráð um, hvussu tey kunnu liva eina grønari tilvera við teimum møguleikum sum eru.

Nú er vistfrøðiligi ahornssiroppurin eisini komin í familjuna

Tað leggjast í heilum vørur afturat Grøn Balance familjuni, og ein tann seinasti familjulimurnin er ahornssiroppurin.

Ahornssiroppurin er tappaður úr kanadiskum ahornstrøum, kókaður inn til ein intensan sirop fullan av søtleika.

Siroppurin hóskar væl afturvið pannukøkum, omaná skyr og í bakstur.

Grøntobur: Kokkteyleffektin

Vit verða øll útsett dagliga fyri nógva ymiska evnafrøði frá nógvum ymiskum keldum. Tað sama er galdandi fyri títt barn. Hóast tey evnafrøðiligu evnini halda lógina og eru rættiliga veik, vísa kanningar, at samansetingin av teimum ymisku evnunum kann virka hormonórógvandi ella heilsuskaðilig. Eisini sjálvt um evnini hvør sær ikki eru ein vági. Tað er hetta, ið verður rópt ‘kokkteyleffektin’.

Tað vil siga, at heilsuskaðilig evni ella illgrunasom evni ikki nýtast at vera ein vági í einari einstakari vøru. Vágin stendst av, at tú og títt barn kunnu dagliga vera útsett fyri hesum evnum frá nógvum ymiskum keldum.

Av tí at børn eru serliga viðkvom, er tað eyka umráðandi, at vit eru tilvitað um óynskt evni í gerandisdegnum hjá okkara børnum. Vit kunnu tíbetur tynna tann evnafrøðiliga kokkteylin við millum annað at fáa okkum:
Góðar matvanar – et vistfrøðiliga
Góðar innkeypsvanar – keyp svanamerktar vørur
Góða inniluft – sløkk tað elektriska og bein støv o.a. burtur.