Oktobur er grønur

Grøntobur er eitt átak har sjóneykan verður sett á vistfrøði og umhvørvi. Í ein mánaða kunnu føroyingar royna ein grønari lívstíl, har hugsað verður um, hvat vit koyra í okkum og út í náttúruna. Hetta er ein roynd at fáa føroyingar meiri tilvitaðar um valini í gerandisdegnum.

Eitt av vørumerkjunum hjá Føroyum er, at tær eru grønar bæði í útsjónd og sum umhvørvi, og tað kunnu tær áhaldandi vera – eisini ein gráan heystardag í oktobur. Átakið Grøntobur hevur til endamáls at kunna føroyingar meira um vistfrøðiligar og umhvørvisgóðar vørur, bæði heilsuna og umhvørvinum til gagns. Hvat er vistfrøði? Hví vistfrøði? Hvat merkir Svanamerki? osfr. Tað er av týdningi at fólk gerast meiri greið um hesi viðuskifti, so tey vita hvat tey velja til og frá og soleiðis kunnu taka meiri tilvitaði val, tá keypt verður inn í gerandisdegnum.

Ein avbjóðing í Føroyum kann vera atgongdin til grønu vørurnar í handlunum, tí tað kann vera stórur munur á úrvalunum í størri og smærri økjunum. Grøntobur kann soleiðis gera hesi viðurskifti meiri sjónlig, og kundin kann eisini gera vart við seg. Somuleiðis kunnu føroyingar, sum búgva í økjum, har tað er langt ímillum tær grønu vørurnar, fáa góð ráð um, hvussu tey kunnu liva eina grønari tilvera við teimum møguleikum sum eru.

Familjur ótu seg frá eiturevnum

Mongdin og samansetingin av eiturevnum í landinum hjá teimum luttakandi minkaði týðandi, tá fimm familju ótu vistfrøðiligan mat í 14 dagar.  

Danmarks Naturfredningsforening gjørdi í fjør eina kanning har fimm familjur fingu kanna teirra land fyri sproytievni áðrenn og eftir tey høvdu etið einans vistfrøðiligan mat í 14 dagar.  

Áðrenn kanningina, ótu tær fimm familjurnar mest vanligar matvørur, og tá funnu tey leivdir frá sproytievnum í 51 prosent av royndunum.
Aftaná 14 dagar við vistfrøðiligum kosti var mongdin av landroyndum, við sproytievnum í, minka niður í 23 prosent, og sjálva samansetingin av sproytueitri var minka nógv. Eisini fall mongdin av royndum, har ávís sproytuevni lógu yvir miðaltalið fyri hvat er vanligt, frá 32 til 9 prosent.

Lisbeth E. Knudsen, sum er professari á Institut fyri Folkesundhedsvidenskab á Københavns Universitet, sigur um kanningina:

“Tað frøðir meg, at tað sæst ein so týðiligur munur at eta vistfrøðiligt, tá vit vita at meginparturin av sproytieitrinum, sum tey her hava kannað, hava neilig árin á okkara heilsu. Á hendan hátt er tað fyribyrgjandi fyri okkara heilsu at velja matvørur, sum ikki eru sproytaðar.”

Sambært professaranum, so vil vandin fyri at gerast sjúk av at eta sproytaðar matvørur økjast við mongdini og samansetingini av sproytievnum í okkara kroppum.

“Um vit hava eina høga mongd av sproytievnum í kroppinum, so er tað enn størri vandi fyri at gerast sjúk ella at gera fostrið sjúkt” sigur Lisbeth E. Knudsen og sipar til barnakonur, sum hon viðmælir at eta vistfrøðiligt.

Eitt nú er skorðdjóraeitrið chlorpyrifos, sum 14 út av teimum 16 kannaðu familjulimunum høvdu í landinum áðrenn royndina, ein hóttan fyri eitt fostur, tí chlorpyrifos leypir á nervalagið, og kann skaða menningina av heilanum. Tað er ikki loyvi at nýta chlorpyrifos í Danmark, men er at finna í fruktini og grønmetinum, sum verður innflutt úr øðrum londum

Tú kanst velja
Vilt tú sleppa undan sproytievnum, so er at velja vistfrøðiligar matvørur, sum allar eru uttan sproytievni, tí vistfrøðiligu bóndirnir, hava ikki loyvi at nýta sproytieitur fyri at berja niður skorðdýr, ókrút o.a. Vistfrøðiligu vørurnar eru allar merktar við danska, reyða Ø-merkinum ella ES-merkinum fyri vistfrøði.

Kelda:dn.dk

Rein ull er Føroya gull

Ullintar troyggjur, ullintar hosur, ullint undirklæðir – pløgg føroyingar hava nýtt í fleiri árhundrað og sum flest allir føroyingar enn nýta.

Men hvussu ansar ein best sínum ullintu klæðum, soleiðis at tey halda so leingi sum gjørligt?

Her er ein vegleiðing:

1. Ull skal bert vaskast, tá hon er skitin.

Tað er ikki neyðugt at vaska ull so ofta. Tú kanst lættliga ganga í ulltroyggjuni fleiri ferð, áðrenn hon skal vaskast. Eitt nú kanst tú hanga ullina út á snór, gjarna í ráligum veðri. Ella tú kanst hanga hana á eitt akslatræ í baðirúminum, tá tú ert í bað. Tað er bæði galdandi fyri ullklæðini hjá børnunum og fyri tína ulltroyggju.

Er plettur komnin á klæðini, kanst tú stoyta eitt sindur av ull vaskievni á plettin og leggja klæðini í ein plastikkposa. Lat posan standa yvir nátt og vaska tey síðan í maskinuni á ullprogrammi.

2. Nýt ullvaskievni

Tað eru nógv ullvaskievni at velja ímillum. Vaskievnið til fínt vask hjá Grøn Balance hevur bæði Svanamerkið og Bláa kransin, sum ger tað til eitt umhvørvisvinaligt og heilsubetri val.

Tað er umráðandi, at tú skamtar ullvaskievni rætt. Ov nógv vaskievni ger, at klæðini gerast kleimin. Ov lítið av vaskievni ger, at klæðini ikki fáa ta neyðuga vætuna og viðgerðina, sum heldur ullini í góðum líki.

Tú kanst lesa vegleðingia til rætta skamtin aftan fyri at dunkinum.

Nýt ongantíð skolievni til ull.

3. Nýt ullvaskiprogramm á maskinuni.

Vaskimaskinur eru ymiskar, men tær flestu hava ullprogrammir, tú kanst velja. Tað er nokk at vaska ullklæðini á 30 hitastigum, fyri at fáa tey rein.

4. At turka ull

Lat ikki ullina liggja í maskinuni. Ullin hevur tað best við at vera hongd upp at turka beinaveg. Ull turkar nógv skjótari enn vanligt bumull. Stórar ulltroyggjur skulu ikki hangast upp á snór ella á eitt akslatræ. Tær geva seg nógv, tá tær eru vátar, og blíva tískil toygdar av at hanga. Tá er betri at leggja tær á eitt handklæði á gólvi at turka.  

Góðan vaskihug 🙂

Grøn Balance finnur tú í Bónus, Mylnan og Miklagarður

Fiskalasanja

Leskiligi, føroyski fiskurin hóskar sera væl í eini fiskslasanju . Til ber at finna nógva vistfrøðiliga vøru frá Grøn Balance til at gera lasanju við og soleiðis minka um haldevni, litevni og sproytieitri í tínum mati.

Okkum dáma serliga væl hesa uppskriftina og hava hoyrt, at børnunum eisini dáma hana sera væl: 
150 g av Grøn Balance gularótum
1 posi av frystum Grøn Balance spinati
0.5 l av mornaysós
450 g av fiski
Grøn Balance fullkornslasanjuplátur
100 g av osti
4 súpsk av Grøn Balance raspi
Salt
Pipar

Rív gularøturnar grovt og sker fiskin í smáar bitar. Blanda gularøturnar, tiðnaða spinatið og mornaysósina saman og krydda við salti og pipari. Legg fyrst spinatblandið í eldfasta fatið, síðan fiskin og lasanjuplátur omaná og halt áfram til fatið er fult. Stroy við osti og enda við raspi.

Set ovnin á 180 gradir og baka í eini 45 min.

Tilfarið fæst í Miklagarði, Mylnuni ella Bónus.

Hevur tú etið morgunmat í dag?

Tað verður sagt, at morgunmaturin er týdningarmesta máltíðin á degnum. Eitt nú hava børn, sum eta morgunmat, lættari við at læra, enn tey sum ikki eta morgunmat, tí tey eru betri  fyri.

Fleiri kanningar vísa eisini, at tey sum eta morgunmat taka minni uppá, enn tey sum ikki eta morgunmat.
Men tað er ikki líka mikið, hvat vit koyra í okkara kropp – heldur ikki um morgunin. Havragrýn er eitt gott og heilsubetri boð uppá ein góðan morgunmat. Havragrýn hevur nevnliga eina góða ávirkan á okkara kropp.

Her eru 9 góðar orsøkir at byrja dagin við havragrýni:

1. Røktar títt blóðsukur
Havrin inniheldur betaglukanir sum heldur blóðsukrið í javnvág og somuleiðis kolesterolið.

2. Hjálpir tær við at halda vektina
Kanningar vísa, at tey sum eta havragrýn eru longri mett enn tey, sum eta eitt nú maisflykrur. Javnvágin í blóðsukrinum gevur eina mettu, sum ger, at tað er lættari at stýra sínum matarlysti og ikki fella fyri søtum og ósunnum freistingum.

3. Fyribyrgir hjarta- og æðrasjúkur og eisini krabba
Trevjurnar í havranum ansa væl eftir tínum kroppi og lækka um vandan at fáa hjarta- og æðrasjúkur og krabba sum heild. Etur tú havra hvønn dag, so fellur deyðleikin millum 20 og 23 prosent á teimum álvarsligu, lívshóttandi sjúkunum, og kvinnur sum eta havra minst tvær ferð um dagin, minkað um vandan at verða rakt av sjúkunum við 30 prosentum.

4. Ein ørgrynna av antioxidantum
Tað er eitt serligt slag av antioxidantum í havragrýni sum kallast avenanthramidir. Hesir antioxidantarnir fáa blóðkørini at víðka seg, so blóðið lættari fær runnið gjøgnum æðrarnar. Afturat tí, so sigast teir eisini at hjálpa við erkvisnari húð og eksemi.

5. Verja børnum ímóti at fáa astma
Ein kanning vísti, at havri kann minka um vandan hjá lítlum børnum at fáa astma, um tey fáa tað bjóða heilt tíðliga.

6. Styrkir verjuskipanina
Tað er tað høga trevjuinnihaldið saman við føðsluevnum so sum samansettar B-vitaminir, A-vitaminir og týdningarmikil mineral sum styrkja verjuskipanina og fyribyrgja infektiónir og aðrar sjúkur.

7. Gevur orku
Síðan fornøldina hevur havragrýn verið nýtt fyri at eggja bæði kropp og sinn. Týdningarmiklu føðsluevnini halda kroppin virknan og hava eina jaliga ávirkan á sinnalagið. Vegna høga innihaldið av proteini, økja havragrýn eisini um vøddavøksturin.

8. Bøta um sodningina
Loysandi tevjurnar stimbra um tarmrørslurnar og geva soleiðis eina lætta opning. Tað minkar somuleiðis um bruna og berjir niður vanligar plágur so sum búkpínu, luft í tarmunum og gasritis.

9. Betrar um nervalagið
Í havragrýni eru E-vitaminir og samansettar B-vitaminir (B1,B2,B3), sum eru neyðugar fyri at uppihalda javnvágan í nervalagnum. Havragrýn kann geva ró, um tú líður av angist, strongd ella tunglyndi. Miniralini í havragrýni, halda javnvágan í nervavøddaskipanini, sum eru við til at fyribygja krampar, ússaligheit og onnur ódámlig eyðkenni.

Við at eta vistfrøðilig havragrýn sleppur tú somuleiðis undan eitrandi evnum.

Tú finnur Grøn Balance í Bónus Mylnuni og Miklagarði

Edamame bønir við sesamfræi

Hesar hóska seg væl til munnbitar ella afturvið eitt nú fiskarættum.

1 posi av Grøn Balance edamamebønum
1 pungur av vistfrøðiligum hvítleyki
1 tsk av rivnari Grøn Balance ingifer
1 súpsk av Grøn Balance olivinolju
1 súpsk av Grøn Balance sesamfræum

Snerk semsamfræini á eini turrari pannu inntil tey byrja at braka. Legg tey til viks. Stoyt kókandi vatn yvir bønirnar og lat standa eina løtu. Lat vatnið dryppa frá. Stoyt olju á eina pannu og koyr hakkaða ella pressaða hvítleykin og rivina ingiferið á. Steik eina løtu. Koyr síðan edamamebønurnar á pannuna og steik alt saman eina løtu. Koyr edamamebønurnar í eina skál og stroy sesamfræini útyvir.

Væl gagnist 🙂

Allar matvørurnar hjá Grøn Balance eru vistfrøðiligar.

Grøn Balance fæst í Bónus, Mylnuni og Miklagarði